Vô sinh nữ là khi bạn có quan hệ tình dục và không sử dụng các biện pháp tránh thai nào nhưng vẫn không có con, mất đi khả năng làm mẹ. Vô sinh nữ là một căn bệnh khá nguy hiểm dù nó không ảnh hưởng nhiều đến tính mạng con người, nhưng ảnh hưởng đến hạnh phúc của một gia đình, hạnh phúc của người làm mẹ.
Mục lục nội dung
Vô sinh nữ thường được chia làm 2 loại:
- Vô sinh nguyên phát là chưa có mang thai lần nào.
- Vô sinh thứ phát là đã từng mang thai sau ngừng một thời gian không còn khả năng thụ thai nữa.
Nguyên nhân dẫn đến vô sinh ở nữ giới:
Có rất nhiều nguyên nhân gây vô sinh hiếm muộn ở nữ:
- Nhóm bệnh nhân mắc các bệnh vô kinh nguyên phát và thứ phát. Đã vô kinh thì không có phóng noãn và không thể thụ thai.
- Nhóm bệnh nhận mắc các rối loạn của chức năng nội tiết mà hai bệnh quan trọng nhất là: Thiểu năng tuyến giáp và bệnh tăng Prolactin trong máu.
- Những phụ nữ có chu kỳ kinh nhưng không phóng noãn không rõ nguyên nhân. Nhóm này là nhóm đông nhất và thường là ở những người khỏe mạnh.
- Nhóm gồm những bệnh nhân vô sinh không rõ nguyên nhân: Là các phụ nữ khỏe mạnh, có phóng noãn, có chồng khỏe mạnh và hiện tượng sinh tinh bình thường. Số lượng nhóm này ngày càng giảm đi nhờ các kỹ thuật thăm dò ngày càng hoàn thiện hơn nên dễ dàng phát hiện ra bệnh và chữa trị được.
Thăm khám vô sinh hiếm muộn ở nữ giới
1. Khám có phóng noãn hay không?
Người phụ nữ hành kinh đều đặn hàng tháng thường sẽ có phóng noãn. Tuy nhiên, chỉ lúc người phụ nữ ấy có thai thì mới chắc chắn là đã phóng noãn và nhờ noãn kết hợp với tinh trùng mới “thụ thai” được.
Vậy có thể dựa vào những triệu chứng nào để nói rằng có phóng noãn?
- Đó là hiện tượng đau bụng giữa chu kỳ kinh. Hiện tượng này cho ta phán đoán noãn đang phát triển và hiện tượng phóng noãn đang xảy ra. Thực ra đó mới chỉ là một dấu hiệu để ta nghĩ tới sự phóng noãn chứ không chắc chắn đã xảy ra hiện tượng phóng noãn.
- Trước khi phóng noãn, dịch nhầy cổ tử cung có những biến đổi. Dịch nhầy cổ tử cung chịu ảnh hưởng của nội tiết tố nữ oestrogen, progesteron và thay đổi theo vòng kinh. Có một số mức để kiểm tra dịch nhầy cổ tử cung như sau:
+ Trước khi phóng noãn, dịch nhầy trong, không chứa tế bào, loãng như nước và rất nhiều (nên có tên gọi: thác cổ tử cung).
+ Một giọt dịch nhầy để giữa 2 điểm có thể kéo dài thành một sợi dây dài như sợi chỉ đến 15cm. Đó là hiện tượng “Spinnbarkeit”, tiếng Đức có nghĩa là “có thể căng ra”.
Khi để khô trên một phiến kính, dịch nhầy vẽ thành hình chiếc lá dương xỉ. Thời điểm này lỗ cổ tử cung hé mở tạo điều kiện cho tinh trùng chui qua dễ dàng. Người phụ nữ sẽ thấy dạng khí hư loãng như nước. Sau khi phóng noãn, progesteron tác động trội hơn, lỗ cổ tử cung đóng lại, dịch nhầy cạn đi, quánh lại làm cho tinh trùng không chui qua được. Như vậy trong thời điểm dịch nhầy cổ tử cung tăng lên thì có thể nghĩ tới hiện tượng phóng noãn, là lúc mà khả năng thụ thai cao nhất. Cảm giác “ướt át” trước phóng noãn cũng là một hiện tượng đáng chú ý nhưng chưa thật tin cậy đối với phóng noãn.
2. Thăm dò tế bào âm đạo
– Oestrogen/progesteron tác động lên tế bào âm đạo mang tính chất chu kỳ. Các tế bào bong của âm đạo trước phóng noãn và sau phóng noãn có hình dạng khác nhau. Đây là một dấu hiệu tốt có giá trị phỏng đoán hiện tượng phóng noãn đã xảy ra. Vấn đề khó khăn ở đây là rất mơ hồ về xác định thời điểm phóng noãn. Biện pháp thăm dò âm đạo kiểm tra sự phóng noãn có gây phiền phức cho người bệnh vì nó tốn thời gian và cần có phiến đồ hàng ngày suốt trong khoảng 1 tuần.
Tế bào âm đạo bong trước phóng noãn: Một tế bào to với nhân nhỏ biểu thị sự kích thích bởi oestrogen.
Tế bào bong sau phóng noãn: Progesteron làm tế bào trưởng thành bong với cạnh quăn lại
3. Sinh thiết niêm mạc tử cung
- Đây là một biện pháp rất đáng tin cậy nhưng để sinh thiết niêm mạc tử cung thì phải nạo hoặc hút lớp niêm mạc tử cung. Đó là kỹ thuật dễ làm cho bệnh nhân khó chịu, mặt khác cổ tử cung người phụ nữ chưa sinh đẻ rất khó đưa dụng cụ qua dễ dàng. Niêm mạc tử cung trước phóng noãn và sau phóng noãn có hình ảnh rất rõ ràng:
- Niêm mạc tử cung phóng noãn chịu sự kích thích của oestrogen:
4.Theo dõi thân nhiệt
- Theo dõi các biểu đồ thân nhiệt, các bác sĩ có thể phân biệt được giữa hiện tượng có phóng noãn và không phóng noãn.
- Khi progesteron trong hoàng thể xuất hiện thì thân nhiệt thường tăng lên khoảng 0,2°c. Khi phóng noãn thì LH tăng lên, nang noãn vỡ ra, hình thành hoàng thể chế tiết ra progesteron. Điều khó khăn ở đây là không thể định thời gian được bằng biểu đồ thân nhiệt.
- Khi nhiệt độ hơi tụt xuống: điểm nhiệt độ thấp nhất đúng vào lúc LH tăng lên và phóng noãn sẽ xảv ra 24 giờ sau. LH dâng lên xảy ra 5 ngày sau khi nhiệt độ thấp nhất.
- Biểu đồ này thường thấy ở những bệnh nhân vô sinh vì không có biểu hiện nào của phóng noãn.
Tuy không thật đáng tin cậy nhưng các biểu đồ thân nhiệt vẫn được áp dụng rộng rãi trong công tác thăm dò vô sinh nữ. Chính các cuộc thăm dò này cho phép người bệnh tham gia nên họ cảm nhận được ý nghĩa của việc thăm dò. Người bệnh sẽ cung cấp một bảng ghi biểu đồ thân nhiệt vòng kinh đáng tin cậy cùng với tần xuất giao hợp và giúp bác sĩ xác định thời gian điều trị bất kỳ nội tiết tố nào.
5. Theo dõi các nội tiết tố
- Định lượng LH giữa chu kỳ kinh:
Trong khi nang noãn trưởng thành thì oestrogen tăng dần và vào điểm trước khi phóng noãn oestrogen đủ cao để kích thích chế tiết LH làm cho phóng noãn. Hiện tượng này bao giờ cũng khá rõ rệt và là điểm tham khảo phổ biến nhất cho hiện tượng phóng noãn.
- Định lượng FSH:
Đỉnh không rõ như của LH. Việc định lượng FSH chủ yếu là dùng cho chẩn đoán: Hàm lượng LH thấp chứng tỏ thiểu năng vùng đồi thị – tuyến yên, còn hàm luợng cao lại là do suy giảm buồng trứng như trong tuổi mãn kinh.
- Xét nghiệm oestrogen:
Đỉnh oestrogen thường xuất hiện vào ngày thứ 11, lượng oestrogen toàn phần được đo lường thuận lợi trong nước tiểu theo tỉ suất oestrogen/Creatinin. Phải định lượng hàng ngày trong suốt vòng kinh. Đó là cách đánh giá tốt nhất về hoạt động của buồng trứng.
- Xét nghiệm progesteron: Các nồng độ progesteron có thể định lượng trong huyết tương hoặc đo lượng pregnandiol trong nước tiểu.
Progesteron trong huyết tương tăng lên bắt đầu trước phóng noãn 24 giờ, tăng khoảng 0,lmmol/lít trong giai đoạn nang noãn tới quá 24mmol/lít trong giai đoạn hoàng thể phát triển, nghĩa là vào khoảng ngày thứ 19 của vòng kinh có phóng noãn. Chính hiện tượng này là bằng chứng đáng tin cậy đối với phóng noãn vì đỉnh LH theo sau nó có thể là một vòng kinh không phóng noãn.
Ta có thể tổng hợp các chỉ số về LH, oestrogen, thân nhiệt theo biểu đồ sau:
6. Một số kỹ thuật thăm dò và phát hiện vô sinh nữ
- Soi ổ bụng: Phương pháp này cho phép ta thấy rõ buồng trứng nên đã trở thành phương pháp đáng tin cậy nhất để phát hiện một nang trứng trước khi phóng noãn.
Trên thực tiễn, không phải bệnh nhân nào cũng muốn ứng dụng phương pháp này vì họ sợ gây ra biến chứng và sợ đau. Vì vậy nó không phải là phương pháp thường quy để xác định hiện tượng phóng noãn.
Tuy nhiên, nó vẫn là phương pháp rất cần thiết cho thụ tinh trong ống nghiệm vì qua soi ổ bụng ta mới hút được một nang noãn đã chín.
- Thông vòi trứng bằng dịch: Qua soi ổ bụng. Phương pháp này giúp phát hiện được vòi trứng có thông thoát hay không.
Kỹ thuật viên sẽ bơm dung dịch Xanh Methylen vào trong buồng tử cung, qua máy soi nếu thấy dịch xanh thoát khỏi vòi trứng tràn vào ổ bụng thì kết luận là vòi trứng thông suốt. Nhưng kết quả âm tính giả vẫn có thể xảy ra nên cần phải chụp vòi trứng bằng Xquang với thuốc cản quang thì tin cậy hơn và ta sẽ thấy rõ được mức độ và vị trí tắc nghẽn. Người ta còn có thể dùng siêu âm để ghi “âm vang đồ”, nang noãn sắp vỡ và hoàng thể hình thành sau đó sẽ được hiện hình.
Lưu ý: Hội chứng “Hoàng thể hóa nang noãn không vỡ”, Hội chứng “Trứng trong lồng bẫy”: Đã có những trường hợp một hoàng thể đã hình thành mà không có hiện tượng nang de Graaí vỡ ra. Việc chẩn đoán sẽ gặp khó khăn nhưng có thể nghi ngờ người bị hội chứng hoàng thể hóa nang noãn không vỡ khi không thể quan sát thấy một khuyết tật gì ở nang noãn qua soi ổ bụng, hoặc nồng độ FSH vẫn cao trong giai đoạn hoàng thể. Chứng cớ chắc chắn duy nhất là phát hiện được noãn bào trong dịch hút từ nang noãn ra. Thực ra đó cũng chỉ là cách giải thích thử đối với hiện tượng không phóng noãn.
- Chụp tử cung – vòi trứng
Đây là phương pháp làm hiện hình đường sinh dục bằng cách bơm thuốc cản quang qua cổ tử cung rồi chụp toàn bộ bằng Xquang. Như ta đã biết soi ổ bụng và thông vòi trứng bằng dịch đã thay thế cho phương pháp chụp Xquang. Tuy nhiên, chỉ có phương pháp này Xquang mới có thể phát hiện tốt nhất những dị tật trong tử cung và vị trí tắc ở vòi trứng.
Kỹ thuật: Bệnh nhân tình trạng tỉnh táo, nằm trên bàn chụp Xquang, nằm ngửa trong tư thế sản khoa, cần đả thông để bệnh nhân yên tâm, tuy nhiên, nếu có trường hợp bệnh nhân hốt hoảng thì có thể cho thuốc an thần nhẹ, ít khi phải dùng tới thuốc mê.
Dùng mỏ vịt bộc lộ cổ tử cung, dùng một chiếc kẹp có răng đơn cặp lấy môi trước cổ tử cung, đẩy ca nuyn vào ống cổ tử cung. Nên dùng máy tăng quang nối với một màn ảnh truyền hình để giúp làm giảm lượng bức xạ rọi vào các buồng trứng của bệnh nhân, đồng thời cho phép thầy thuốc quan sát thuốc cản quang di chuyển qua tử cung, vòi trứng rồi vào ổ phúc mạc.
Trên phim chụp tử cung buồng trứng cho phép ta nhận định:
+ Tử cung có u cục gì không, ngả trước hay ngả sau.
+ Vòi trứng dài hay ngắn, có chỗ nào bị tắc nghẽn hay không.
+ Bóng mờ của thuốc cản quang trào vào ổ phúc mạc.
+ Thuốc cản quang thoát ra từ cổ tử cung sang âm đạo.
Việc đọc phim điện quang đòi hỏi phải có chuyên gia và đôi khi phải có sự hội chẩn thống nhất giữa thầy thuốc sản phụ khoa và điện quang.
Chú ý: Đã có những trường hợp trong phim chụp tử cung – buồng trứng phát hiện được khối u trong buồng tử cung nhưng đó chính là tình trạng bệnh nhân mới có thai. Vì vậy, để tránh xảy ra trường hợp này, thời gian tốt nhất để chụp Xquang tử cung, buồng trứng là tuần thứ hai của vòng kinh.
Note: Các biến chứng của chụp tử cung – vòi trứng
- Một số ít trường hợp bị đau hố chậu dữ dội kèm theo nôn mửa sau khi bơm thuốc cản quang từ 1-2 giờ mà không có nguyên nhân cụ thể. Thường chỉ khoảng 12 giờ là hồi phục nhưng cũng có bệnh nhân phải nằm viện điều trị cho dịu hẳn cơn đau và theo dõi đến khi trở lại hoàn toàn bình thường.
- Tình trạng nhiễm khuẩn tăng lên có thể gây nên những hậu quả khó lường, nhất là nhiễm khuẩn huyết đe dọa cả tính mạng.
- Nguy cơ nghẽn mạch khi dùng thuốc cản quang dầu sau khi thuốc ngấm mạch máu. Do đó nên dùng thuốc cản quang nước sẽ hấp thụ và đào thải nhanh nên đảm bảo an toàn.
- Biện pháp thăm dò này là một thử thách đối với người bệnh còn tỉnh.
Y học sẽ có 4 phương pháp để khắc phục bệnh vô sinh nữ:
- Phương pháp thứ nhất là điều trị bằng các loại thuốc hỗ trợ tăng nội tiết tố nữ, tăng cường sức năng sinh sản.
- Phương pháp thứ 2 là chữa vô sinh bằng phẫu thuật .
- Phương pháp thứ 3 là hỗ trợ sinh sản bằng các kỹ thuật y học tiên tiến.
- Phương pháp thứ 4 là điều trị theo y học cổ truyền.
Ngoài ra, để hỗ trợ điều trị tốt các chị em nên tạo cho mình một lối sống, sinh hoạt lành mạnh, có chế độ ăn uống dinh dưỡng hợp lý, cần bổ sung những thực phẩm tốt cho nội tiết tố nữ, vệ sinh cơ quan sinh dục theo hướng dẫn với các loại dung dịch vệ sinh được làm từ thảo dược.
Có thể bạn quan tâm: