Xét nghiệm tinh dịch (tinh dịch đồ) là một những quá trình cơ bản nhất trong khám và điều trị vô sinh nam giới . Hiện nay tại các bệnh viện xét nghệm tinh dịch đồ đang áp dụng phân tích tinh dịch đồ nam giới với sự hỗ trợ của vi tính (CASA: Computer – Aided Semen Analysis).
Xem thêm:
- Những dấu hiệu nhận biết vô sinh nam qua tinh trùng
- Không có tinh trùng là gì ?
- Chữa bệnh tinh dịch đông đặc ở nam giới
Tuy nhiên với các tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới đề xuất vào những năm 1993, thì phương pháp soi dưới kính hiển vi truyền thống vẫn được áp dụng đại đa số tại các bệnh viện bởi độ chính xác cao từ phương pháp này mang lại.
Quá trình sinh tinh trùng
Theo các nghiên cứu khoa học thì tinh trùng được hình thành từ các tế bào sinh tinh, nằm trong các ống sinh tinh thuộc hai tinh hoàn. Sau khi được hình thành, tinh trùng sẽ di chuyển vào mào tinh. Chính tại đây, quá trình trưởng thành của tinh trùng sẽ được hoàn tất. Tinh trùng từ khi được sinh ra cho đến khi trưởng thành hoàn toàn cần một khoảng thời gian từ 10-12 tuần. Dịch mỗi khi xuất tinh bao gồm tinh trùng và tinh dịch. Tinh dịch là các chất tiết từ tuyến tiền liệt (1/3 thể tích) và từ túi tinh (chiếm 2/3 còn lại). Chỉ cần có một bất thường nào trong quá trình sinh tinh hay của các tuyến nêu trên cũng làm ảnh hưởng đến kết quả tinh dịch đồ.
Phân tích một mẫu tinh dịch
Để không làm ảnh hưởng đến kết quả, tinh dịch của nam giới cần được lấy theo đúng chỉ dẫn của nơi xét nghệm, sau đó mẫu tinh dịch sẽ được phân tích tại phòng xét nghiệm và được đánh giá tinh dịch về đại thể (quan sát bằng mắt thường) cũng như vi thể (quan sát dưới kính hiển vi).
Quan sát đại thể
Sau khi mẫu tinh dịch được lấy từ bệnh nhân sẽ được đưa vào phòng xét nghiệm, sẽ được đặt trong tủ ấm để đánh giá sự ly giải (liqueíaction). Bình thường mẫu sẽ ly giải (hóa lỏng) hoàn toàn sau khoảng 15-20 phút. Nếu mẫu thử không ly giải hay ly giải không hoàn toàn, có thể nghi ngờ đến bất thường ở tiền liệt tuyến (thường gặp nhất là viêm tiền liệt tuyến). Sau khi mẫu đã hóa lỏng, người ta sẽ đánh giá tiếp các yếu tố khác, bao gồm thể tích và màu sắc tinh dịch.
Quan sát vi thể
Mẫu thử sau khi được đánh giá đại thể sẽ được quan sát dưới kính hiển vi (vi thể).
Mẫu thử được đánh giá độ di động, số lượng tinh trùng/ml tinh dịch, tỉ lệ sống chết của tinh trùng, sự hiện diện của bạch cầu và tỉ lệ tinh trùng có hình dạng bình thường.
Độ di động của tinh trùng sẽ được đánh giá dưới vật kính 40X. Tùy theo tốc độ di chuyển, người ta chia tinh trùng thành 4 nhóm:
A: Tinh trùng di động tiến tới, nhanh.
B: Tinh trùng di động tiến tới, chậm.
C: Tinh trùng di động tại chỗ.
D: Tinh trùng không di động.
Chỉ có tinh trùng di động loại A có khả năng tiến nhanh tới vòi tử cung mới có khả năng thụ tinh. Các loại tinh trùng khác không có khả năng thụ tinh tự nhiên nhưng chúng có khả năng thụ tinh trong ống nghiệm. Về di động và chuyển động thẳng của tinh trùng phải được đánh giá trong vòng 2h đầu sau khi xuất tinh. Để tính số lượng tinh trùng trong 1ml tinh dịch, sau khi pha loãng tinh dịch với tỉ lệ thích hợp và làm tinh trùng bất động, người ta sử dụng một buồng đếm, bên trong có chia nhiều ô nhỏ.
Hình dạng tinh trùng sẽ được quan sát ở vật kính 100X, sau khi được nhuộm bằng phương pháp đặc biệt (Papanicolaou). Các bất thường có thể xuất hiện ở đầu, cổ hay đuôi của tinh trùng.